Hij is cofounder van de app LeerLevels die onderwijs voor docenten efficiënter en voor studenten persoonlijker maakt. 

‘Plutarchus heeft ooit gezegd: “Onderwijzen is niet het vullen van een vat, maar het ontsteken van een vlam.” Dat houd ik voor ogen als ik lesgeef. Studenten zien mij een uur en moeten daarna nog vier uur zelfstandig werken aan een vak. Als ik ze niet wegstuur met het gevoel “yes, ik wil hier meer van weten!” gaan ze dat niet met overtuiging doen.’ 

Je eigen vuur vinden (om het in studenten te kunnen ontsteken)

‘Een belangrijke vraag om jezelf als docent te stellen is: “Waar zit voor mij de vlam?” Ik denk dat het antwoord ligt in de interesses die je buiten het onderwijs hebt. Dat kan cabaret zijn, de actualiteit, muziek. Voor mij is het programmeren. Op het grensvlak van onderwijs en technologie (kunstmatige intelligentie in het bijzonder) vindt mijn eigen ontwikkeling plaats. Ik leer er dingen die ik nergens anders kan leren. Er bestaat immers geen school die programmerende docenten opleidt. Vanuit die interesse probeer ik problemen die ik ervaar in het onderwijs op te lossen. Dat is een tweede tip die ik docenten wil geven: bijt je vast in een concreet vraagstuk. Probeer de kern helder te krijgen, onderzoek mogelijke oplossingen. Op die manier leer je zoveel meer dan als je een dagje een cursus volgt.’

Onderwijs is superbelangrijk

‘Ik ben docent geworden omdat ik het leuk vind om voor een groep te staan en een verhaal te vertellen, maar ook uit maatschappelijke betrokkenheid. Veel kansen in mijn leven krijg ik dankzij goed onderwijs. Nederland doet het momenteel prima, maar er zijn neerwaartse trends: leerlingen presteren minder goed, kansenongelijkheid neemt toe, er is een groei in de bijlesindustrie en een stijgend lerarentekort, zeker in de bètaprofielen. Als niemand meer voor het docentschap kiest, wordt het probleem alleen maar groter. Ik ben dankbaar voor het goede onderwijs dat ik heb genoten en gun mijn kinderen straks hetzelfde. Bovendien is onderwijs de motor van onze kenniseconomie. Daarom vond ik het zes jaar geleden belangrijk om het in elk geval te proberen en gelukkig zit ik hier nog steeds.’

‘Innovatieve techbedrijven geven hun werknemers een dag per week vrije speelruimte. Dat zouden onderwijs instellingen ook moeten doen.’

Woorden en de stiltes ertussen

‘In mijn lessen stel ik veel vragen. (Met een brede lach.) Tot ongemak van veel studenten, want ik blijf stil tot iemand iets zegt. Zodra er een antwoord komt, reageer ik bemoedigend en ga ik op zoek naar meer antwoorden, meer perspectieven. Wat mijn stijl ook kenmerkt is dat ik de dingen niet moeilijker maak dan ze zijn. Als we met een nieuw onderwerp beginnen, sta ik met studenten eerst stil bij de woorden binnen dat onderwerp. Ik ben nu bijvoorbeeld bezig met het ontwikkelen van een project over de deeltjesversneller in Genève. Dat ding heet de Large Hadron Collider en we weten dat er protonen in worden versneld om ze met elkaar te laten botsen. Wat betekent de naam? Large: een groot ding. Het is een collider, dus er vinden botsingen plaats. En wat is een hadron? Een andere naam voor een proton. It makes sense! Teruggaan naar de namen van dingen en je afvragen wat ze betekenen maakt een onderwerp minder intimiderend. De volgende keer dat studenten een nieuw woord tegenkomen hebben ze hopelijk de reflex om dat zelf te doen.’

Afstand nemen

‘Ik heb een tijdlang bijgehouden waar ik mijn tijd bij de HvA aan besteed. Zo’n zestig procent bleek te gaan naar colleges voorbereiden en geven, een kleiner deel naar practica en projecten en ergens onderaan het lijstje bungelde, met minder dan vijf procent, zelf leren! Mijn hele opleiding was ik bezig kennis tot me te nemen en vanaf het moment dat ik voor de klas stond was de persoonlijke ontwikkeling nagenoeg weg. Innovatieve techbedrijven geven hun werknemers een dag per week vrije speelruimte. Dat zouden onderwijsinstellingen ook moeten doen. Er zijn wel budgetten voor, maar die worden zelden opgemaakt. Je bent in de dagelijkse praktijk gewoon zo druk, je hébt die tijd niet. Voor mij was die vijf procent een aanleiding om te denken: als ik me in deze setting niet kan ontwikkelen, dan moet het daarbuiten. Ik was al bezig met een concreet project, LeerLevels, samen met Jonas Voorzanger, een vriend die lesgeeft in het voortgezet onderwijs. We besloten allebei minstens één dag per week geen onderwijs te geven, zodat we daar meer mee bezig konden zijn. Dat hebben we de afgelopen vier, vijf jaar gedaan.’

LeerLevels

‘Jonas en ik merkten dat er veel herhaling zit in onze lessen en dat we tegelijk weinig ruimte hebben voor personalisatie. In een groep van dertig studenten kunnen enorme verschillen zitten: sommigen snappen de stof goed, voor anderen is die te makkelijk of juist te moeilijk. We vroegen ons af of we een deel van die herhalingen konden automatiseren zodat een student uitleg en oefeningen krijgt die aansluiten bij zijn begrip van dat moment. We ontdekten dat dat kan, mits je systeem aan twee voorwaarden voldoet. Allereerst moet je het lesmateriaal anders structureren. Niet lineair, zoals in een boek, maar als een netwerk. Zo’n netwerk wordt al snel heel groot, dus het tweede dat je nodig hebt is een navigatiesysteem dat tegen een student kan zeggen: “Je loopt vast op punt x omdat je principes b en c nog niet kent, dus ga daar eerst mee oefenen.” Die twee dingen zorgen ervoor dat elke student via een andere route de kennis tot zich kan nemen. Jonas en ik hebben de eerste prototypes van de tool zelf gebouwd. We begonnen met natuurkundelessen en breidden dat stap voor stap uit met meer content, vakgebieden en functionaliteiten. Het is inmiddels een werkende app die gebruikt wordt op meerdere scholen.’

1,2 miljoen

‘Na een aantal pilots binnen de HvA is LeerLevels in 2021 door het college van bestuur voorgedragen voor de eerste Hogeronderwijspremie. We vonden het spannend maar het was ook een mooie kans om de filosofie van LeerLevels onder de aandacht te brengen, ongeacht of we zouden winnen. Ongelofelijk genoeg hebben we de eerste prijs gekregen! We kunnen de ontwikkeling van de app nu versnellen en het team uitbreiden. De komende drie, vier jaar gaan we nog meer modulair materiaal open access aanbieden zodat elke docent het op zijn eigen manier kan gebruiken. Ook gaan we de software intelligenter maken. Natuurlijk willen we ook weten wat wel en niet werkt. We zijn bijvoorbeeld benieuwd wat een systeem als LeerLevels betekent voor de didactiek van de docent. Wat ga je doen in je vijftig of honderd minuten met studenten als ze hun eigen route door de lesstof volgen? Voor dat onderzoek zoek ik mensen die kritisch zijn en de pijnpunten in het systeem durven aanwijzen. (Lachend.) Daar ben ik zelf – als trotse medebedenker – niet geschikt voor.’

Profiel

Dit portret is onderdeel van de reeks van tien portretten in de publicatie 'Gedreven door onderwijs - Tien portretten van bevlogen docenten in het hoger onderwijs’. De publicatie is te downloaden in het Nederlands en in het Engels. Het boek is tot stand gekomen door leden van de circle Duurzaam Docentschap van het ComeniusNetwerk.