In vrijwel alle uitdagingen die deze planeet het hoofd moet bieden, spelen ingenieurs een grote rol. Als directeur van het Reflective Engineer-pogramma wil Pleun Hermsen van reflectie een kerncompetentie maken in het onderwijs aan de Technische Universiteit Delft (en ver daarbuiten). Als studenten zichzelf en anderen begrijpen, zijn ze beter toegerust om te werken aan complexe, internationale en interdisciplinaire vraagstukken.

Genuanceerde trots

Wat betekent trots voor mij? Pleun Hermsen heeft er in aanloop naar het gesprek over nagedacht en kwam er niet helemaal uit. "Er is veel waardering voor excellentie, maar het zijn niet per se de indrukwekkendste resultaten die de meeste trots oproepen." Ze ervoer het zelf toen ze na de middelbare school Nederlands ging studeren. Taal had haar interesse, maar tekstanalyse en schrijven kwamen haar niet aanwaaien. Ze haalde haar propedeuse en stapte over naar geneeskunde. "De mensen om me heen waren onder de indruk toen ik daar mijn propedeuse haalde, terwijl ik veel meer had geleerd en overwonnen in die studie Nederlands." Wat anderen knap vinden, kan voor jou dus vanzelfsprekend zijn, en andersom. "Het resultaat heeft weinig betekenis als je niet naar het proces kijkt", zegt Pleun bedachtzaam. "Tegelijk leidt niet elk goed proces tot een mooie prestatie." Maar inspanning is wel essentieel om trots te ervaren? Pleun denkt na. "Ja, ik denk van wel."

"Het resultaat heeft weinig betekenis als je niet naar het proces kijkt."

Oog hebben voor het traject

Pleun voltooide haar studie geneeskunde en werd traumachirurg. Een beroep met grote impact, verantwoordelijkheid en prestige dat haar toch niet de voldoening gaf die ze zocht. De hiërarchische ziekenhuiscultuur paste haar niet en haar interesse ging meer uit naar onderwijs en ontwikkeling. Ze ging werken aan de TU Delft en werd er opleidingsdirecteur voor de bachelor Klinische Technologie en de master Technical Medicine. In haar visie op onderwijs zit de aandacht voor het proces stevig verankerd. 

"De ene student haalt een hoog cijfer, maar heeft veel steun gehad in zijn leven. De ander scoort misschien lager, maar moest van verder komen, met minder steun. Die laatste blinkt uit, wat mij betreft. Ik vind het belangrijk dat we prestaties van studenten in perspectief plaatsen en elke student een eerlijke kans geven."

Het belang van reflecteren

Niet alleen voor docenten is het belangrijk om oog te hebben voor de individuele ontwikkeling van hun studenten, ook studenten zelf hebben baat bij inzicht in wie ze zijn, wat hen drijft en wat ze teweeg kunnen brengen in de wereld. "In veel van onze opleidingen moeten studenten reflectieverslagen schrijven," vertelt Pleun, "maar de reflectie blijft vaak oppervlakkig. Ik merkte dat studenten in een gesprek tot veel diepere reflectie komen." Dat komt door de vragen die Pleun hen stelt maar ook door opdrachten die ze geeft. Zo vroeg ze studenten om in gesprek te gaan met iemand waar ze een vooroordeel over hadden. Ze zal niet snel de student vergeten die met gelakte teennagels terugkwam, onder de indruk van het ondernemerschap van de nagelstyliste waar hij, als hij heel eerlijk was, aanvankelijk een beetje op neerkeek.

Zelfreflectie is maar een onderdeel van reflectie voor ingenieurs (in opleiding). Pleun en haar collega’s willen dat ingenieurs zichzelf in hun werk ook kunnen relateren aan de maatschappelijke uitdagingen, de producten die ze opleveren, hun werkproces, de samenwerking met anderen en hun leerproces.

Opschalen

Hoewel ze tevreden was met de verdieping in de reflectie van haar studenten, besefte Pleun dat haar impact beperkt zou blijven als ze zelf de gesprekken bleef voeren en lessen bleef geven. "Ik wilde mezelf eruit ontwerpen", vertelt ze. Ze zocht en vond de financiering om reflectie een grotere rol te geven in het onderwijs aan de TU Delft. Het opleidingsdirecteurschap verruilde ze voor een rol als directeur van haar eigen programma, the Reflective Engineer. Met haar team geeft ze opleidingen meer tools om studenten betekenisvol te laten reflecteren. Bijvoorbeeld door reflectie in vakken te ontwerpen en door docenten te trainen. Ook ontwikkelde ze met een Comenius Teaching Fellow het spel 'Campfire Talk' dat studenten helpt om zonder docent reflectieve gesprekken te voeren over onderwerpen die anders onbesproken blijven. In haar huidige rol probeert Pleun zoveel mogelijk docenten en studenten te bereiken. "Op dit moment helpen wij opleidingen om reflectie te integreren in het onderwijs, maar het is het duurzaamst als we de kennis en middelen kunnen leveren waarmee instellingen zelf zulk onderwijs kunnen ontwerpen." Wat docenten nodig hebben om dat te doen, is de focus van een onderzoek waarop Pleun hoopt te promoveren.

Een weergaloze workshop

Dat Pleun groot denkt, blijkt ook uit de prestatie die ze kiest voor deze rubriek. Dat is een workshop die ze vorig jaar met haar team gaf op het congres van de European Society of Engineering Education. "Daarin kwam heel veel samen", vertelt ze opgetogen. "Ons doel was om internationale collega’s te laten ervaren dat het stimuleren van diepgaande reflectie makkelijker gezegd dan gedaan is. En dat reflectie meer behelst dan zelfreflectie, kritisch denken of een discussie over ethische dilemma’s." Ze kozen voor een interactieve, persoonlijke, ervaringsgerichte aanpak, waarin deelnemers uitgenodigd werden om individueel en in groepjes te reflecteren op reflectie. De sessie zat helemaal vol en de deelnemers waren na afloop razend enthousiast. Juist dat ze deze vakgenoten iets nieuws konden bijbrengen, gaf veel voldoening.

"Het lukte om ons gedachtegoed tastbaar te maken en we merkten dat mensen erop aansloegen. Dat is een externe validatie die veel voor me betekende."

Geduldig pionieren

Deel zijn van een gemeenschap, samenwerken, Pleun hecht er veel waarde aan. "Ik heb een pioniersrol en dan is er een spanningsveld. Je wilt snel vooruit en kiest de ongebaande paden, maar je moet anderen meenemen om veranderingen duurzaam te maken. Ik wil dingen samen met anderen doen, en niet ten koste van anderen. Soms is je eindpunt daardoor anders dan je oorspronkelijk hoopte, maar je bent er wel op de best mogelijke manier gekomen." Dat klinkt vertrouwd. "Ja, dit zei ik ook al aan het begin van het gesprek", glimlacht ze. En daarmee is de cirkel rond.

Profiel

Dit portret is onderdeel van de reeks van portretten in de rubriek TROTS.

Klik hier om de andere portretten te bekijken

Maandelijks publiceren we een bijzonder portret op onze LinkedIn met bijpassend beeld. De rubriek is tot stand gekomen met hulp van Anouk Huisman (ComeniusNetwerk), de woordkunsten van portretschrijver Elske van Lonkhuijzen en tot leven gebracht met de illustraties van Bewegend Wild.