Dat de samenleving baat heeft bij zelfbewuste professionals die betekenis vinden en leggen in hun werk, staat voor Aldo van Duivenboden, onderwijsvernieuwer en docent bij Hogeschool Saxion, vast. Maar hoe maak je van succesvolle initiatieven in de onderstroom de nieuwe mainstream? ‘Eén individu tegelijk.’

Purpose-driven learning

Zingeving staat centraal in al Aldo’s activiteiten bij Saxion, waar hij in 2014 startte als teamleider bij de opleiding International Business, sinds 2018 de rol heeft van programmaleider van een honoursprogramma en projectmanager van het Conscious Business Lab, en waar hij sinds 2018 Saxionbreed werkt als onderwijsvernieuwer bij de OnderwijsInnovatie Hub. Met zijn collega’s stimuleert hij leren vanuit purpose, een diep innerlijk motief om bij te dragen aan de maatschappij. In zijn onderwijsprogramma’s verkennen studenten hun talenten, valkuilen en waarden, en geven ze - geleid door nieuwsgierigheid en hun persoonlijke missie - hun eigen leerproces mede vorm. Sense of purpose begint dicht bij de levenservaring die ieder mens heeft. Terugkerende elementen in de programma’s zijn de integratie van de Inner Development Goals (IDG) en de kleine leergemeenschappen waar studenten, docenten en werkveld/buitenwereld elkaar ontmoeten en samen werken aan maatschappelijke uitdagingen.

Naar een ander mensbeeld

Leren en handelen vanuit persoonlijke waarden is volgens Aldo het antwoord op de crises waar we als samenleving voor staan. ‘Met de ecologie gaat het slecht, democratieën staan onder druk en het welzijn van jonge mensen neemt af. Veel studenten voelen zich machteloos en te veel van hen stoppen met hun opleiding’, legt hij uit. De urgentie om onderwijs anders in te richten is dan ook groot. ‘Studenten zijn lang gezien als een leeg vat dat je moet vullen met kennis, maar wat we studenten nu leren, is over drie jaar achterhaald.’ Het is volgens Aldo zinvoller om mensen te leren hoe je samenwerkt aan complexe vraagstukken met onzekere uitkomsten. Dat vraagt om een andere visie op onderwijs, zelfs om een ander mensbeeld. ‘Studenten hoeven niet “iemand te worden” in het onderwijs, ze zijn al iemand vanaf hun geboorte,’ benadrukt hij. ‘Onze taak is om ze naar zichzelf én naar buiten te laten kijken, en ze te helpen om hun bijdrage aan elkaar en de wereld te vinden. Wanneer we die verbindingen tot stand brengen, gaat het leren bijna vanzelf. Studenten, en professionals trouwens ook, die werken aan een missie en intrinsiek gemotiveerd zijn, zijn in hoge mate zelfsturend en willen sneller en meer dan het curriculum kan bieden.’

‘Studenten hoeven niet “iemand te worden” in het onderwijs, ze zijn al iemand vanaf hun geboorte!’ 

De uitdagingen van opschalen

Vijftien jaar honoursonderwijs heeft het succes van purpose-driven learning laten zien. Toch is het niet eenvoudig om de hele organisatie mee te krijgen. Om te onderzoeken wat nodig is voor bredere implementatie ontving Aldo in 2022 een Comenius Leadership Fellowbeurs. ‘De uitdagingen zitten op elk niveau’, legt hij uit. ‘Voor studenten is het wennen om een actieve co-producent van het onderwijs te worden, in plaats van een passieve consument. Ze worden persoonlijk aangesproken en uitgenodigd om kritisch naar zichzelf te kijken en in zelfverkozen actie te komen.’ Ook docenten moeten soms slikken wanneer hun rol verandert. ‘Als je niet meer de autoriteit bent die studenten uitlegt “hoe het zit” kan het voelen alsof je een deel van je identiteit inlevert. Het vraagt coachvaardigheden om contact te maken met studenten en steeds te onderzoeken waar ze zich bevinden in hun ontwikkeling.’ Tot slot is er de organisatie, die is ingericht op standaardtrajecten om bepaalde leeruitkomsten te garanderen. ‘De huidige hbo-instellingen zijn ontworpen voor massaproductie en niet voor maatwerk. Studenten hebben in zo’n systeem vrijwel geen mogelijkheden om gedurende de studie bij te sturen zonder vertraging op te lopen. Verandering wordt door het systeem gezien als falen, want ze moeten stoppen en opnieuw beginnen. Dat is frustrerend, duur, gaat ten koste van de motivatie en leidt tot uitvallers. Terwijl geleidelijk je purpose ontdekken en daar gehoor aan geven voor de student zelf van onschatbare waarde is, en daarmee op de langere termijn voor de samenleving ook.’

Eén individu tegelijk

Het Comeniusproject nadert zijn afronding, maar Aldo’s missie gaat onverminderd door. Hij is optimistisch over de toekomst van het onderwijs en merkt dat steeds meer individuen op alle niveaus purpose-driven learning omarmen. Hij vertelt over de student die aan het begin van zijn studie bedrijfskunde vooral snel rijk wilde worden en na drie jaar honoursprogramma merkte dat geld een middel voor hem was, geen doel. Hij ontpopte zich tot een ondernemer die adviseert over duurzaamheid in bedrijven en werd spreker voor SDG Nederland. Ook noemt hij de twee docenten die de ruimte kregen om een minor zelf vorm te geven. Ze kwamen tot bloei en namen het gegroeide zelfvertrouwen en werkplezier mee naar hun reguliere lessen. Tot slot ontmoet hij regelmatig bestuurders die zich de vraag durven stellen: waartoe ben ik hier, waartoe dient ons onderwijs? ‘De noodzakelijke veranderingen in de wereld vragen om stevige accentverschuivingen in het onderwijs en dat vergt moed,’ vertelt Aldo. ‘Ik ben bevoorrecht dat ik samen met deze mensen een verschil kan maken.’ Hij voelt zich gesteund door collega’s binnen Saxion, maar ook daarbuiten, in bijvoorbeeld het ComeniusNetwerk, het Leernetwerk Brede Vaardigheden vanuit het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap, het NewBee-netwerk voor nieuw economieonderwijs en het internationale IDG-netwerk. 

‘De onderstroom waar purpose learning en werken aan inner development in zit, wordt steeds sterker. Samen kunnen we een tipping point bereiken om onderwijs voor de gehele mens te maken in plaats van alleen voor het hoofd.’

‘Samen kunnen we een tipping point bereiken om onderwijs voor de gehele mens te maken in plaats van alleen voor het hoofd.’ 

Falen kan uit het woordenboek

Hoe het vinden van je purpose je leven verandert, kan Aldo uit de eerste hand vertellen. Vijftien jaar geleden kreeg hij een burn-out. ‘Ik had een eigen bedrijf en was goed in wat ik deed, maar er ging veel energie naar bewijzen wat ik kon, terwijl de innerlijke voldoening ontbrak. Ik was mijn zingeving kwijt en dat was letterlijk ziekmakend.’ Een periode van bezinning bracht hem op het spoor waar hij nu zit. ‘Ik moest mezelf opnieuw uitvinden en dacht: dit is zo wezenlijk, waarom heb ik hier op school niets over geleerd?’ Zonder die moeilijke periode zou Aldo niet doen wat hij nu doet. Trots zijn betekent voor hem daarom trots zijn op alles: op het volledige parcours dat je hebt afgelegd, niet alleen op de successen. ‘Proberen is altijd leren,’ zegt hij, ‘dus falen kan uit het woordenboek.’ Voor wie iets wil teweegbrengen in zijn omgeving, maar nog moed verzamelt, heeft Aldo nog een bevrijdende boodschap: ‘Begin maar vast!’

Profiel

Dit portret is onderdeel van de reeks van portretten in de rubriek TROTS.

Klik hier om de andere portretten te bekijken

Maandelijks publiceren we een bijzonder portret op onze LinkedIn met bijpassend beeld. De rubriek is tot stand gekomen met hulp van Hananja Koster (ComeniusNetwerk), de woordkunsten van portretschrijver Elske van Lonkhuijzen en tot leven gebracht met de illustraties van Bewegend Wild.